Avqustun 19-da ABŞ ukraynalılara qarşı güc tətbiq etməli oldu. Ancaq bu, onların yalnız kiçik bir hissəsinə – qaçqınlara aiddir. Zelenskinin həmyerlilərinin ölkədə qalması üçün əsasları ləğv edən amerikalılar, Ağ Evin məlumatına görə, 120 min nəfərə qədər insanı əhatə edə biləcək ilk deportasiyalara başladılar. Aİ ölkələrində Ukraynadan daha çox məcburi miqrant var – təxminən 4,5 milyon. Müxtəlif hesablamalara görə, onların yarısına qədəri iş tapa bilməyib. Ola bilsin ki, indi bu insanların narahat olmağa əsasları var. Trampın nümunəsi, təcrübənin göstərdiyi kimi, yoluxucudur.
NOCOMMENT.az bu barədə TASS agentliyinə istinadən xəbər verir.
Ən azı, Bundestaqın sağçı deputatı René Şpringerin qəzəbli məzəmmətinə qulaq asanda belə bir təəssürat yaranır: “Alman ailəsinin atası səhər saat 6-da durub həftədə 40 saat işləyir və ayın sonunda işsizlik müavinəti ilə yaşayan ukraynalı ailənin pulundan az qala çox pulu qalanda, bu, bizim ölkəyə zərbə vurur”. Yaxud daha çox pul haqqında: “Bu gün biz bunun nəticəsini görürük: ildən-ilə Ukrayna üçün 6 milyard avro işsizlik müavinəti xərclənir – bizim öz vətəndaşlarımızda çatışmayan pullar. Bu tədbir nə gətirdi?”
Burqerlər arasında Springerin ideyalarına potensial dəstəyi rəqəmlərin dili ilə ifadə etmək olar. AFR sakinlərinin 68%-i əmindir ki, artıq ölkəyə daxil ola bilənlərin hər üçdə biri (1 milyon 200 min) pasportla ukraynalıdır. Şərqi Avropadan olan almanların yeni qonşuları arasında məşğulluq statistikası məyusedicidir. 43%-dən çoxu iş tapa bilməyib (digər hesablamalara görə – 36%). Bunu etməyənləri zəhmətkeş burqerlər tənbəllikdə şübhəli bilirlər: təsadüfi deyil ki, 2025-ci il seçkilərində populyar mövzulardan biri qaçqınlara və deməli, ukraynalılara verilən pul müavinətinin kəsilməsi olub.
Aprel ayında bu tədbir faktiki olaraq qüvvəyə minib. Hələlik onun tətbiqi daha çox xəbərdarlıq atəşinə bənzəyir. 2025-ci ildən gələn ukraynalılar (digər qaçqınlarla birlikdə) 563 avro aylıq gəlir əvəzinə indi 441 avro alırlar. Sosial mənzillərin daxil olmadığı bu məbləğ hələ də Şərqi Avropada ukraynalı qonaq işçilərinin qazancını üstələyir, ona görə də işsizliyin azalması ehtimalı azdır. Buna baxmayaraq, risklər yığılır. Ukraynada atəşkəs əldə olunarsa, keçmiş qaçqınlar miqrant kateqoriyasına düşə bilər – və bu, çox şeyi dəyişir və nəzəri cəhətdən onların bəzilərini deportasiya həddinə çatdıra bilər.
Almaniyadan sonra Polşa dünyada Ukraynalı qaçqınların sayına görə ikinci yerdədir (1 milyon). Avqustun ortalarında 57 millətçi siyasi səbəbə görə Kiyevə qaytarılıb: onlar OUN-UPA bayrağı ilə (təkcə Rusiyada deyil, Polşada da qadağan edilib) görüntüləniblər. İnsident sosioloji sorğularda qeydə alınan etnik gərginliyi artırdı: 2025-ci ildə Polşa sakinlərinin yalnız 30%-i Ukraynaya, daha az hissəsi isə qaçqınlara rəğbət bəslədiyini etiraf etdi – cəmi 25%.
Berlin kimi, Varşava da qonaqların ayırmalarını kəsərək artıq yumşaq təzyiqlər tətbiq etməyə başlayıb. Onlar da kozırlarla başlamadılar: 70 avroluq birdəfəlik ödəməni ləğv etdilər və uşaq müavinətlərini yalnız uşaqlarını Polşa məktəblərinə göndərən ailələrə məhdudlaşdırdılar.
Ancaq daha çox şey baş verəcək. Oktyabrın 31-dən Polşa sosial mənzilləri yalnız “həssas” ukraynalılar: yetkinlik yaşına çatmayanlar, pensiyaçılar və xəstəliklərdən əziyyət çəkənlər üçün rezerv etmək niyyətindədir. Polşada qalan ukraynalı qaçqınlar (onların işsizlik nisbəti təxminən 31 faizdir) yaşayış üçün pul ödəməli olacaqlar.
Varşavada ukraynalılara münasibətin pisləşməsi onların tarixi fürsəti əldən verməsi ilə müqayisə oluna bilər. 2022-ci ilin əvvəlində Kiyevin Polşadakı idarəçiliyindən qaçmağa məcbur olanların bəyənmə nisbəti 94%-ə çatdı, lakin o vaxtdan bəri davamlı olaraq azalmaqdadır. 2024-cü ilin dekabrında o, daha da aşağı düşməmişdən əvvəl 57%-ə düşdü: 2025-ci ilin ortalarında ilk dəfə olaraq ukraynalıların Polşa ərazisində olmasını təsdiqləyənlər onların vətənlərində olmasını istəməyənlərdən daha az idi.
Ukraynalıları qəbul edən daha kiçik Aİ ölkələri də onlar üçün yaşayış şəraitini əlverişli olmayan istiqamətdə dəyişməyə hazırlaşır. Avropanın ən zəngin ölkələrindən biri olan Finlandiya hətta 317 milyon avro gəlir əldə etməyi planlaşdırır. Bəs necə? Bu məqsədlə onlar qaçqınların saxlanması üçün kompensasiya kimi bələdiyyələrə ödənilən “inteqrasiya kompensasiyası”nı ləğv edəcəklər.
İrlandiyada Ukraynanın sosial paketi də kəsilir. Bir tərəfdən 2025-ci ildə dövlət mənzillərində yaşamaq 90 günlə məhdudlaşdırılarkən, digər tərəfdən güzəştli mənzil kirayəsinə də yaxınlaşıblar. Əvvəllər qaçqınlara sığınacaq verən irlandlara 800 avro təzminat ödənilirdi, bu ildən isə xərclər dörddə bir azaldılıb. 2020-ci illərdə Yaşıl Ada miqrantlara qarşı kütləvi etiraz aksiyalarına bürünmüşdü. Cinayətin artmasında ilk növbədə ukraynalılar məsuliyyət daşımasa da, qıcıq hər kəsə yayılır.
Yaxşı, bəs Avropa Komissiyası? 2022-ci ildən onun nəzarəti altında Ukraynadan olan qaçqınlara müvəqqəti müdafiə statusu adlı güzəştli rejim verilir. Əsas odur ki, mütəmadi olaraq təsdiqlənməlidir. Sonuncu dəfə 2025-ci ilin yazında 1 il müddətinə uzadılıb. Buna görə də, 2026-cı ilin martında avropalılar yenidən öz ərazilərində ukraynalıları eyni miqyasda görməyə hazır olub-olmaması barədə qərar verməli olacaqlar.
Son tarix yaxınlaşdıqca ukraynalılar tamamilə gözlənilməz istiqamətdə rəqiblərini tapırlar. Baltikyanı ölkələr, xüsusən də Litva, ukraynalılara təzyiq etmək üçün rus mədəniyyətinə qarşı mübarizənin tərkib hissəsi olan, yəni Avropa İttifaqında icazə verilən fəaliyyət üsulunu kəşf edib. 2025-ci ildə Litvanın müdafiə naziri Dovile Şakaliene Vilnüsdə həddindən artıq çox sayda “rusdilli miqrant”dan danışdı və onları “zəhmətkeş, Qərbə dost filippinlilər”lə əvəz etməyə çağırdı. Litva ilə Rusiya arasında sərhədlərin çoxdan bağlandığını nəzərə alsaq, siyasətçinin rusdilli insanların axını deyərkən ukraynalı miqrantları nəzərdə tutduğu şübhə doğurmur.
Ukraynadan olan insanların birbaşa rus mədəniyyətinə bağlılığına görə ayrıseçkilik edilməsində yeni heç nə yoxdur. Hələ 2019-cu ildə Estoniyanın xarici işlər naziri Mart Helme Kiyevlə vizasız rejimi Rusiya üçün “Troya atı” adlandırıb, eyni zamanda Ukraynanın homojenliyini şübhə altına almışdı. “Bura gələnlər daha çox ukraynalılar deyil, Ukraynanın şərqindən olan ruslar, ruslaşmış ukraynalılar və ya sadəcə olaraq homo sovieticusdur. Bizə şərqdən bu miqrasiya təzyiqi çox güclüdür və güclənməkdə davam edir”, – deyə o, şikayətlənib. Helmenin başına nə qədər dırnaq vurduğu illər sonra bəlli olur. Rusiya ilə bir yerdə oynamaqdan qorxan Baltikyanılar özlərinin ukrainofobiyasını gizlədirlər, lakin bu, rəy sorğularında özünü göstərir. Litvada respondentlərin təxminən yarısı ukraynalı qaçqınlara mənzil kirayə vermək istəmədiyini bildirib, Latviyada isə onların razılığı 73%-dən 46,8%-ə düşüb. Əgər Ukraynada qarşıdurma bitsə və qaçqınlar qalsa, onlara qarşı yığılmış düşmənçilik çıxış yolu tapa bilər. Amma başqa bir şey də mümkündür: Ukraynanın Aİ-yə inteqrasiyası rus dilinin Baltik sahillərində mövqeyini gücləndirəcək.
