Britaniyada son istiqraz böhranı 2022-ci ildə Liz Trassın “mini-büdcə” fiaskosuna bənzədilsə də, bu vəziyyət daha çox 1970-ci illərin borc böhranını xatırladır.
NOCOMMENT.az Bloomberg-ə istinadla xəbər verir ki, bu, İngiltərə Bankının keçmiş faiz qərarını təyin edən Martin Veylinin analizidir. Onun fikrincə, əgər bazarlardakı mövcud ab-hava dəyişməzsə, Leyborist hökuməti borc yükünü azaltmaq üçün bazarlara inam yaratmaq məqsədilə qənaət tədbirlərinə əl ata bilər.
Son günlərdə Britaniyada uzunmüddətli borclanma xərcləri kəskin artıb, funt sterlinq isə dəyərdən düşüb. Bu, nadir hallarda rast gəlinən birləşmədir və hökumətin milli borcu idarə etmək və inflyasiyanı nəzarətdə saxlamaq qabiliyyətinə investorların etibarını itirdiyinə işarə edir.
Adətən, yüksək istiqraz gəlirləri milli valyutanı dəstəkləyir. Lakin cümə axşamı funt sterlinqin məzənnəsi $1,23-dən aşağı düşərək 2023-cü ilin noyabrından bəri ən aşağı səviyyəyə çatdı. Halbuki ilin əvvəlində bu məzənnə $1,25-dən yuxarı idi. Bununla belə, valyutanın son zəifləməsi 2022-ci ilin sentyabrındakı kəskin enişlə müqayisədə daha az ciddi görünür. Həmin dövrdə məzənnə $1,17-dən $1,07-dən aşağı düşmüşdü.
Britaniyada baş verən bazar problemləri təkcə yerli deyil və qlobal istiqraz satışlarının bir hissəsidir.
Buna baxmayaraq, Veyl hazırkı vəziyyətin 1976-cı ilin borc böhranının “qorxunc kabusunu” xatırlatdığını bildirib. O zaman hökumət Beynəlxalq Valyuta Fondundan (BVF) yardım istəməyə məcbur olmuşdu. Hazırkı borclanma xərclərinin artması Maliyyə naziri Reyçel Rivzə (Rachel Reeves) £9,9 milyardlıq (12,2 milyard dollar) büdcə qaydası çərçivəsindəki az ehtiyatını itirmək təhlükəsi yaradır. Bu da 26 mart tarixində keçiriləcək rəsmi maliyyə hesabatı öncəsi qeyri-sabitliyə səbəb ola bilər.
Borclanma xərcləri və bazar narahatlıqları
Çərşənbə günü, 10 illik dövlət istiqrazlarının gəlirliliyi 4,82%-ə çataraq 2008-ci ilin avqustundan bəri ən yüksək səviyyəyə qalxdı. Funt sterlinq bütün əsas valyutalara qarşı ucuzlaşaraq, dollar qarşısında 1%-dən çox dəyər itirdi. Britaniya səhmləri də azaldı.
Rəsmi məlumatlara görə, pandemiya dövründə kəskin artmış borc Britaniyanın ÜDM-nin təxminən 100%-nə çatıb. Maliyyə Məsuliyyəti Ofisi isə 2024-2025-ci illərdə defisitin ÜDM-in 4,5%-i səviyyəsində qalacağını proqnozlaşdırır. Bununla belə, əvvəlki hökumətin gözləntiləri ilə müqayisədə azalma daha yavaş olacaq.
Bir çox iqtisadçı və investor, Leyboristlərin büdcə planlarını həyata keçirmək üçün verdikləri artım vədlərinə skeptik yanaşır. Bank faizlərini ehtiyatla azaldan İngiltərə Bankı isə inflyasiyanın 2025-ci ilin sonunda 2,8%-ə yüksələcəyini proqnozlaşdıraraq, bazarları diqqətlə izləyir.
Deutsche Bank-ın hesablamalarına görə, 2029/30-cu maliyyə ilində Britaniyanın faiz xərcləri əvvəlki proqnozlarla müqayisədə £10 milyard çox olacaq. Bloomberg Economics-in analitiki Dan Hanson isə faiz gəlirlərinin artması nəticəsində bu xərclərin əlavə £12 milyard artacağını bildirir.
“Nəticə işləmir”
“Premyer Miton Investors” şirkətinin investisiya rəhbəri Nil Birrell vəziyyəti 2022-ci ildə Liz Trassın büdcəsi zamanı baş verənlərlə müqayisə edərək, indiki vəziyyəti “daha yavaş irəliləyən eyni hadisə” kimi xarakterizə edib.
“Fidelity International” portfel meneceri Mayk Riddel isə bu vəziyyəti 2022-ci ilin avqust-sentyabr aylarının “narahat xatirələri” ilə müqayisə edərək, bazar iştirakçılarının narahatlığını ifadə edib.
Xəzinə idarəsinin sözçüsü isə bildirib ki, büdcə qaydaları “danışıqsızdır” və hökumət maliyyəni ciddi nəzarətdə saxlayacaq.
Gələcəkdə gözlənilən çətinliklər
Büdcə ilə bağlı narahatlıqlar, Leyborist hökumətinin borc yükünü azaltmaq üçün vergi artımı və xərclərin azaldılmasını nəzərdən keçirmək ehtimalını artırır. Deutsche Bank-ın baş iqtisadçısı Sanjay Racanın fikrincə, bu tədbirlər gələcəkdəki büdcə icmallarının və xərclərin yenidən nəzərdən keçirilməsinin “ağrılı” olacağına işarə edir.
Veyl vurğulayıb ki, bu problemlər uzun illər ərzində formalaşıb və keçmiş hökumətlər də artan borc problemini həll edə bilməyib.
