Brüssel görüşününün yekun bəyanatında üç məqam da xüsusilə diqqət çəkir:
– ATƏT-in Minsk qrupunun adının çəkilməməsi;
– Qarabağ ifadəsinin işlədilməməsi;
– Əsas vurğunun postmünaqişə dövrü üzərində qurulması;
Münaqişənin həllində iştirak etməyən həmsədr ölkələr – ABŞ və Fransa (xüsusilə Paris) Minsk qrupu formatının dirildilməsi üzərindən bölgəyə qayıtmaq istəyini gizlətmir. Bu, Bakının, eləcə də Bakını dəstəkləyən Ankaranın və bölgəni Qərblə paylaşmaq istəməyən Moskvanın marağına ziddir.
Bakı və Moskva Minsk qrupuna postmünaqişə dövrünə dair təklif verir: humanitar məsələlərin həllində və ikitərfli münasibətlərin qurulmasına iştirak;
İki həmsədr ölkə belə təklifi qəbul etsə belə, bu formatda iştirak postmünaqişə reallığına riskləri özündə saxlayır, bu baxımdan, Əliyev Qərb masasında Rusiyanı deyil, Avropa İttifaqını alternativ olaraq oyuna daxil etməyə nail oldu. Bu o demək deyil ki, iki həmsədr ölkə və Ermənistan Minsk qrupu formatından əl çəkəcək, lakin Aİ-nin prosesə cəlb edilməsi bu formatın lazımlılığını bir qədər də əhəmiyyətsiz etdi. Bu prosesdə Rusiyada maraqlı tərəfdir.
Və ən mühüm Aİ-nin timsalında Qərb formatında münaqişənin həll edildiyinin qəbul edilməsidir: Qarabağın adı çəkilmir; 10 noyabr, 11 yanvar və 26 noyabr razılaşmalarına istinad edilir; kommunikasiyanın açılmasının vacibliyi vurğulanır; tərəflər sülh sazişinin imzalanmasına çağırılır;
Aİ Bakının Minsk qrupuna biçdiyi “donu geyinir” və Ermənistanla Azərbaycan arasında etimadın möhkəmlənməsi istiqamətində işləyir.
Bakı münaqişənin bitdiyi reallığının Qərbdə qəbul edilməsində böyük irəliləyişə nail oldu.
Asif Nərimanlı
