Bu gün müasir dünyanın ən böyük problemlərindən biri də terror qruplaşmalarıdır. Əksər hallarda terror qruplaşmaları xarici ölkələrin müəyyən xüsusi xidmət orqanları tərəfindən dəstəklənib idarə edilsə də, bu məsələdə Ermənistan istisnadır. Çünki bu ölkədə terror birbaşa dövlətin siyasətinin bir parçasıdır və siyasi ambisiyaları həyata keçirmək üçün tez-tez belə çirkin yollara da baş vurulur. Təsadüfi deyil ki, bu günə qədər məlum olan erməni terror təşkilatlarının sayı onlarladır. Sayı bir neçə milyon olan millətin bu qədər terror təşkilatı qurması, fəaliyyətinə yardım etməsi isə hələ də anlaşılan deyil. Maraqlıdır ki, erməni terrorçuları nəinki erməni siyasi elitası və dövləti tərəfindən, eyni zamanda Qərbin bir sıra siyasi dairələri, xüsusi xidmət orqanları tərəfindən himayə edilir, törətdikləri cinayətlərə bir çox hallarda göz yumurlar.
Elə bu yaxınlarda azərbaycanlılara qarşı terror aktı hazırlamaqda ittiham edilən Aram Branson adlı erməniəsilli şəxsin İrəvana sığınması da bu faktı sübut edir. Məlum olub ki, Branson İrəvana sığındıqdan sonra ABŞ-ın Ədliyyə nazirliyi və FTB onu axtarışa verib. Baş verən hadisələri diqqətlə oxuyanda məlum olur ki, bu axtarışa vermə toydan sonra nağara misalıdır. Məlum olub ki, 21 yaşlı erməni Massaçusets ştatının Nyuton şəhərində yaşayıb. 2023-cü ildə isə FTX tərəfindən tələbə yataqxanasında törətdiyi partlayışa görə dindirilib. Birləşmiş Ştatların ABC kanalı ölkənin Ədliyyə Nazirliyinə istinadən bildirib ki, saxlanılan şəxs hazırladığı bombaları azərbaycanlılara qarşı istifadə etmək niyyətində imiş. İstintaq müəyyən edib ki, Branson erməniləri dəstəkləmək üçün terrorda iştirak etməyə cəhd edib. Bu məqsəd üçün isə öz videolarında Azərbaycan hərbçiləri və siyasi xadimlərinin də daxil olduğu sui-qəsd hazırlıqlarından danışır, Vaşinqton və Boston da daxil olmaq üzrə Türkiyə və Azərbaycanın diplomatik nümayəndələrinin yerləşdiyi yerlər haqqında məlumat almaq üçün internetdə axtarış aparıb. FTB tərəfindən dindirilən şəxs 8 ay əvvəl Bostonun Loqan hava limanında onun baqajı partlayıcı maddələrlə bağlı həyəcan siqnallarını işə salıb. Federal səlahiyyətlilər onun baqajında partlayıcı maddənin izləri tapdıqlarını bildiriblər. Maddənin reseptini də onun yataq otağında tapıblar. Bununla belə, bu faktlara baxmayaraq, ona Parisə uçmağa icazə verilib. Branson Parisdən də İrəvana uçub.
NOCOMMENT.az report-a istinadən xəbər verir ki, bütün dünyaya terrorla mübarizə apardığını bəyan edən, bu sahədə öncül dövlətlər olduğunu car çəkməkdən yorulmayan Birləşmiş Ştatların xüsusi xidmət orqanları, polisi və digər strukturları bu qədər ittiham qarşılığında niyə Aramı həbs edərək məsuliyyətə cəlb etməyiblər? Niyə hava limanında partlayıcı maddə izləri tapılan şəxsin uçuşuna icazə verilir? Axı dəfələrlə görülüb ki, hava limanlarında üzərindən adi alışqan, kiçik bıçaq çıxan insanlara, xüsusən də müsəlmanlara qarşı amerikalı polis hansı divanı tutur. Yaxşı, bu qədər təhlükə olan şəxsə niyə gözünün üstündə qaşın var deyən olmur? Bu, xristian təəssübkeşliyidir, yoxsa laqeydlik? Bəlkə terroru elə ABŞ səviyyəsində dəstəkləməkdir? Hansı ki, bu terror azərbaycanlılara və türklərə qarşı yönəlib?
Göründüyü kimi, açıq suallar çoxdur. Məhz bu yaxınlarda, aradan 8 ay keçdikdən sonra şəxsi axtarışa vermək gözə kül üfürməkdən başqa hansı işə yarayacaq? İşin gülməli tərəfi odur ki, federal səlahiyyətlilər Bransonla əlaqə saxlayıb onu ABŞ-a qayıtmağa və hüquq-mühafizə orqanlarına izahat verməyə razı salmağa çalışsalar da, o, bundan imtina edib. Ermənistanın daxili işlər nazirliyinin və digər güc strukturlarının ABŞ-ın uyğun strukturları ilə daim əlaqədə olduğunu, azı ayda bir dəfə DİN səviyyəsində ortaq görüşlərin, sənəd imzalanmasının həyata keçirildiyini nəzərə alsaq, o zaman məlum olur ki, rəsmi Vaşinqton üçün Aramı Birləşmiş Ştatlara əli-qolu qandallı aparmaq o qədər də çətin məsələ deyil. Bu da Qərb siyasi dairələrinin erməni terroruna olan dəstəyini bir daha sübuta yetirən faktdır.
Eyni zamanda ABŞ-da erməni diasporunun kifayət qədər güc və maliyyə resurslarına sahib olduğunu nəzərə alsaq, Bransonun planlarının arxasında kimlərin dayandığını da anlamış olarıq. Təsadüfi deyil ki, Branson elə o diasporun dəstəyi və köməyi ilə İrəvana sığınıb. Burada isə Aram özünü balıq suda hiss edən kimi hiss edir. Çünki İrəvanda “Sasna Tser” terror qruplaşması rəsmi formada fəaliyyət göstərir. Onun artıq bu qruplaşmaya qoşulma ehtimalının yüksək olduğunu, onlarla birlikdə hansısa terror aktlarını planlaşdırdığını ehtimal etmək çətin deyil. Minlərlə üzvü olan “Sasna Tser”ə baş nazir Nikol Paşinyan da gizli şəkildə simpatiya duyur və zaman-zaman onların xidmətindən istifadə edir. Aram kimi başqa hansı terrorçuların Ermənistana sığındığını, hansı təxribatlar hazırlığı içində olduğunu isə ehtimal etmək olar.
Erməni terrorunun kökü
İlk olaraq qeyd etmək lazımdır ki, terror ermənilərin əsl iç üzü, xəmirlərinin mayasıdır. Ermənilər üçün terrorizm siyasi məqsədlərə nail olaq üçün aparılan dövlət siyasətidir və zaman-zaman kilsə tərəfindən dəstəklənir, xeyir-dua verilir. İstənilən erməni niyyətini həyata keçirmək üçün terrora əl atmağa, bu yolda günahsız və sivilləri kütləvi şəkildə qətlə yetirməyə hazır olması ilə fəxr edir. Son yüz il ərzində Almaniya, ABŞ, Avstriya, Suriya, Rusiya, Livan, İtaliya, Türkiyə, Azərbaycan kimi ölkələrdə müxtəlif erməni terror təşkilatları tərəfindən çoxsaylı aktlar həyata keçirilib. “Armenakan”, “Hnçak”, “Daşnaksütyun”, “Sasna Tser”, “ASOA”, “ASALA”, “Geqaron”, “Orli qrupu”, “Apostol” kimi terror təşkilatları da məhz ermənilər tərəfindən qurulub və bir sıra aktlarda erməni qızlarından, qadınlarından və uşaqlarından istifadə edilib. Qeyd etmək yerinə düşər ki, bu gün dünyanın ən güclü 27 terror təşkilatının 12-i məhz ermənilərə məxsusdur.
Qonşu Türkiyə hələ Osmanlı imperiyası dövründən erməni terrorundan əziyyət çəkir. Çünki elə 1872-ci ildə Van şəhərində qurulan “Qara Xaç Cəmiyyəti” ilk erməni terror təşkilatlarından sayılır. Cəmiyyət Osmanlı imperiyasına qarşı ermənilərin etirazının ilk cücərtiləri idi və gəncləri silahlandırıb silahlı üsyanlar təşkil edilir, “tarixi vətən” düşmən tapdağından xilas olur adı verilirdi. Təbii ki, bu məsələdə Qərb dövlətləri, xüsusən də Osmanlı imperiyasının çöküşünü arzulayan siyasi mərkəzlər canfəşanlıq göstərir, Türkiyə ərazisindəki erməni burjuaziyası ilə koordinasiyalı çalışaraq, yerlərdə üsyanlara səbəb olurdular. Bu zaman ucqar kəndlərə daxil olan silahlı ermənilər dinc əhaliyə divan tutur, qoca, yaşlı, uşaq, qadın demədən vəhşicəsinə qətlə yetirir, meyitləri təhqir edir, olmazın işgəncələrini veriblər. Bu misallar arxiv sənədlərində yüzlərlə var. Bu səbəbdən də 1915-ci il hadisələrini siyasi manipulyasiya vasitəsi edən Ermənistan Türkiyənin “arxivləri açaq” təklifindən hər zaman yayınır. Məsələn, Osmanlı dövründə Şərq Cəbhəsi komandiri general Kazım Karabəkir Paşanın qızı Timsal Karabəkir atasının xatirələrini belə nəql edir: “Atam Ərzurumda gördüklərini belə danışıb. Ərzuruma gedəndə gördüyüm mənzərə qarşısında yerli xalqın məni gülərək, simalarında təbəssümlə gözlədiklərini düşünərək xoşbəxt oldum. Amma bir az yaxınlaşanda kütlənin hərəkətsiz olduğunun fərqinə vardım və anormal vəziyyətlə qarşılaşacağını hiss etdim. Bir az da yaxınlaşanda bu insanların erməni qruplaşmaları tərəfindən paza keçirilərək öldürülən və çənələri ağrıdan sıxılmış vəziyyətdə olan meyitlər olduğunu gördüm”.
Adi bu misal ermənilərin terror məsələsində “ustalaşdıqlar”ını, yüz illər yan-yana yaşadıqları insanlara belə olmazın zülmünü etməkdən zövq aldıqlarını sübuta yetirir.
“Daşnaksütyun” və Nemesis
1890-cı ildə Qafqazda ermənilərin “Daşnaksütyun” cəmiyyəti yarandı. Bu, erməni terror tarixinin ən qanlı və qəddar təşkilatlarından biri idi. Yaranan təşkilat qısa müddətə Nemesis əməliyyatı işləyib hazırladı. Yunancadan tərcümədə qisas tanrısı mənasına gələn bu ad elə-belə seçilməmişdi. Terror təşkilatının əsas məqsədi qondarma erməni soyqırımı və 1918-ci il Bakı hadisələrinə rəhbərlik etmiş şəxslərdən qisas almaq idi. Onların qurbanları siyahısında ADR-in keçmiş baş naziri Fətəli Xan Xoyski ilə yanaşı, 7 məşhur şəxs də var idi.
Ümumiyyətlə siyahıya Türkiyə və Azərbaycandan olan 650 nəfərin adı salınmışdı və maraqlıdır ki, onların əksəriyyəti ziyalı şəxslər idi. 1920-21-ci illər ərzində Tiflisdə Azərbaycan parlamentinin keçmiş sədr müavini Həsən bəy Ağayev, İstanbulda isə Azərbaycanın keçmiş daxili işlər naziri Behbud xan Cavanşir qətlə yetirilir, keçmiş ədliyyə naziri Xəlil bəy Xasməmmədov isə yaralanır. Məsələ bununla da bitmir. Türkiyədən olan bir sıra məşhur şəxs də erməni terrorunun qurbanına çevrilir. Məsələn, Osmanlı imperiyasının sabiq daxili işlər naziri Tələt Paşa, Səid Hilmi Paşa, Trabzon valisi Camal Əzim, kəşfiyyatçı Bahəddin Şakir, hərbi dəniz qüvvələri naziri Camal Paşa da terror qurbanıdır. Maraqlıdır ki, Tələt Paşanı qətlə yetirən Somoqon Teyleryan məhkəmənin hökmü ilə azadlığa buraxılır. Bu isə yuxarıda qeyd edilən faktı, erməni terrorunun hamilərindən birinin Qərbin siyasi dairələri olması faktını sübuta yetirir. Sonradan tapılan sənədlər sübut edir ki, Ənvər Paşa da Nemesis qurbanı olub və siyahıda Zeynalabdin Tağıyev, Əliağa Şıxlinski, Səməd bəy Mehmandarov, Məmmədəmin Rəsulzadə, Topçubaşov kimi şəxslərin də adı olub.
ASALA
19-cu əsrin sonları və 20-ci əsrin əvvəllərində bir sıra qanlı terrora əl atan ermənilər cəzasızlıq mühitindən ruhlanaraq, növbəti təşkilatı – ASALA-nı qururlar. Bu təşkilatın əsas məqsədi Avropa ölkələrində fəaliyyət göstərən türk diplomatlarını qətlə yetirmək idi.1975-ci ildə Parisdə erməni konfransında qurulan ASALA-nın ən tanınmış simaları Aleks Yenikomşiyan və Monte Melkonyandır. Sonuncu 1-ci Qarabağ müharibəsi zamanı Azərbaycan hərbçiləri tərəfindən öldürülüb. Qruplaşma SSRİ, Yunanıstan, Suriya, İran və Fələstindən, kommunist partiyalarından, erməni kilsələrindən və Qnçak partiyasından güclü dəstək alıb.
ASALA 1981-ci ilə qədər Avropada çoxsaylı terror aktları törədir, bu ölkələrdəki qruplaşmaları öz sıralarına əlavə edirdi. Orli hava limanında törədilən akt isə qruplaşmanın ən qanlı terror hadisəsi sayılır. 1983-cü ilin 15 iyul tarixində Fransanın Orli hava limanında “Türk Hava Yolları”nın ofisi qarşısında işə düşən bomba 8 nəfərin ölümünə, 55 nəfərin yaralanmasına səbəb olub. ASALA-nın Livanda və Yunanıstanda təlim düşərgələri olub. Türkiyənin Fransadakı səfiri İsmayıl Erez və sürücüsü Talib Yenerin qətli, səfir Zəki Küneralp, Bəşir Balsoğlu, Neqla Küneralpın da öldürülməsi məhz bu qruplaşmanın balansına yazılıb. Bundan əlavə, Los-Anceles, Sidney, Boston, Belqrad kimi şəhərlərdə də türk diplomatlarına qarşı qanlı terror aktı həyata keçirilib.
ASALA-nın sonuncu terror aktlarından biri isə İrəvanda baş tutub. 2023-cü ilin 3 oktyabr tarixində İrəvanda fəaliyyət göstərən yeganə yəhudi sinaqoquna hücum edilib. Bu hücuma görə məsuliyyəti ASALA öz boynuna götürərək, İsraili Azərbaycana dəstək verməkdə ittiham ediblər.
Azərbaycan ərazisində erməni terrorları
1980-ci ildən başlayaraq, müxtəlif ölkələrdə fəaliyyət göstərən erməni terror qruplaşmaları Azərbaycana qarşı fəallaşmağa başladılar. Bu işdə isə erməni dövləti, diasporu, kilsəsi xüsusi dəstək və canfəşanlıq göstərməyə başlamışdı. Plana əsasən, Birinci Qarabağ müharibəsinin getdiyi ərazidən xeyli uzaqda terror aktları təşkil edərək, insanları qorxutmaq, çoxsaylı insan tələfatına səbəb olmaq idi. Məsələn, 1989-cu ilin 16 sentyabr tarixində “Tbilisi-Bakı” sərnişin avtobusu partladılır. Nəticədə 5 nəfər həlak olur, 25 nəfər yaralanır. 1990-cı ilin 18 fevral tarixində də “Şuşa-Bakı” sərnişin avtobusu partladılır. Eyni ilin 11 iyul tarixində “Tərtər-Kəlbəcər” sərnişin avtobusu terrora məruz qalır. 14 nəfər öldürülür, 35 nəfər yaralanır. 10 avqust tarixində isə “Tbilisi-Ağdam” avtobusunun partladılması 20 nəfərin ölümünə, 30 nəfərin yaralanmasına səbəb olur. Eyni gündə isə “Şəmkir-Gəncə” avtomobil yolunda Xanlar rayonunun Nadel kəndi yaxınlığında “LAZ” markalı avtobus partladılır. Nəticədə 17 nəfər həlak olub, 26 nəfər isə yaralanıb. Siyahını uzatmaq olar. 1991-ci ilin 9 yanvar tarixində jurnalist Salatın Əsgərova və 3 hərbçi öldürülüb.
Ermənilərin azərbaycanlılara qarşı terror aktları digər ölkələrdə, xüsusən Rusiyada da davam edib. Məsələn, 1991-ci ilin 30 may tarixində Dağıstanın Xasavyurd stansiyası yaxınlığında “Moskva-Bakı” sərnişin qatarı partladılıb – 11 ölü, 22 yaralı. Eyni ilin 21 iyul tarixində Dağıstanın Temirtau stansiyası yaxınlığında növbəti dəvə “Moskva-Bakı” sərnişin qatarı partladılır – 16 ölü, 20 yaralı. 1992-ci ilin 8 yanvar tarixində Türkmənistandan “Krasnovodsk-Bakı” marşrutu ilə hərəkət edən dəniz bərəsində törədilən terror aktı 25 nəfərin ölümünə, 88 nəfərin yaralanmasına səbəb olub. 1993-cü ilin 28 fevral tarixində Şimali Qafqazın Qudermes stansiyasında “Kislovodsk-Bakı” sərnişin qatarının partladılması nəticəsində 11 nəfər həlak olub, 18 nəfər yaralanıb.
Erməni terrorçuları tərəfindən 1990-cı illərin əvvəlində Qarabağın Hadrut rayonunun Dolanlar, Şadaxt kəndlərində sərnişin avtobusları partladılır, rayonlar və kəndlər arası hərəkət edən nəqliyyat vasitələri daim atəşə tutulurdu. Eyni zamanda hava nəqliyyatı atəşə tutulur, yüzlərlə dinc sakin qətlə yetirilirdi. 1992-ci ildə törədilən Xocalı, Qaradağlı soyqırımları də məhz erməni terrorunun iç üzünü göstərən faktlardır.
Azğınlaşan erməni terroru artıq paytaxt Bakıya da ayaq açmışdı. 1993-cü ilin 2 iyun tarixində casusluq məqsədi ilə ermənilər tərəfindən Bakıya göndərilən İqor Xatkovski Bakı dəmir yolu vağzalında sərnişin qatarını partladıb. 1994-cü ilin 1 fevral tarixində Bakı dəmir yolu vağzalında “Kislovodsk-Bakı” sərnişin qatarında törədilən terror aktı 3 nəfərin ölümünə, 20 nəfərin yaralanmasına səbəb olub. Eyni ilin 19 mart tarixində Bakı metropoliteninin “20 Yanvar” stansiyasında törədilən terror aktı 14 nəfərin ölümü, 49 nəfərin yaralanması ilə nəticələnib.
Bu faktları və siyahını kifayət qədər uzatmaq olar. Bütün faktlar və günahsız insanların qətlə yetirilməsi Ermənistanda terrorun dövlət tərəfindən dəstəklənməsi və siyasətinin bir parçasına çevrilməsi deməkdir. Dəhşətli fakt odur ki, bu terror qruplaşmaları dövlətlə yanaşı, erməni kilsəsi tərəfindən də dəstəklənir, xeyir-dua verilir. Ermənistanda isə terrorçuların qəhrəman kimi tanıdılması, sevilməsi adi dəbə çevrilib.
