Qərblə Rusiya arasında sanksiyaların qarşıdurması Avrasiya qitəsində onilliklər ərzində qurulmuş nəqliyyat və logistika sxemlərinə böyük ziyan vurub. Bu gün həm Rusiya Federasiyası, həm də Aİ şərq və cənub istiqamətlərində yüklərin daşınmasını təmin etmək üçün alternativ yollar axtarır. Eyni zamanda, hər iki münaqişə tərəfi bu problemlərin həlli üçün optimal olan Azərbaycanın nəqliyyat potensialından istifadə etməyə çalışır.
NOCOMMENT.az xatırladır ki, ötən gün “Şimal-Cənub” Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin həmsədrlərinin Tehranda keçirilən görüşü zamanı İran tərəfi dəhlizin dəmir yolu komponentinin tikintisini sürətləndirdiyini bəyan edib. Öz növbəsində Azərbaycanda Zəngəzur dəhlizinin infrastrukturunun, xüsusilə Horadiz-Ağbənd dəmir yolu xəttinin tikintisi üzrə işlər sürətləndirilib. Bu sahədə əldə olunan uğurlar Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin cümə axşamı Cəbrayıl rayonuna səfəri zamanı təqdim olunub.
“Ukraynada üç aydır davam edən müharibənin yaratdığı geosiyasi böhran Avrasiyanın tranzit və logistika mənzərəsini keyfiyyətcə yenidən formatlaşdırıb. O da aydındır ki, Azərbaycan bu dəyişikliklərin əsas benefisiarına çevrilir, çünki son aylarda Avropa, Mərkəzi Asiya, Rusiya, İran, Çin və indi də ekspeditor və logistika şirkətlərindən müraciətlərin sayında xeyli artım müşahidə olunur. Yaponiya ölkəmizin ərazisi ilə tranzit marşrutlarının yaradılması təşəbbüsü ilə çıxış edir”. Caliber.az-ın təhlilində deyilir.
“Açıq dənizə çıxışın olmamasına baxmayaraq, biz Şərqlə Qərbin, Şimalla Cənubun qovşağında yerləşən Azərbaycanı mühüm nəqliyyat mərkəzinə çevirmişik. Coğrafi mövqenin üstünlükləri əsasında nəqliyyat şəbəkəsinin bütün zənciri şaxələndirilib: dəniz limanı, dəmir yolu əlaqəsi, bir neçə beynəlxalq hava limanı, avtomobil yolları”, – Prezident İlham Əliyev bu yaxınlarda keçirilən Azərbaycan-Litva biznes forumunda çıxışı zamanı deyib. Bir sıra dövlətlər Azərbaycanın nəqliyyat infrastrukturundan istifadə ilə bağlı çoxlu yeni təkliflər alır. Dövlət başçısının da dediyi kimi, bu gün respublika Cənubi Qafqaz, Mərkəzi Asiya, bütövlükdə Xəzər regionu üçün tranzit qovşağıdır.
Azərbaycan ərazisindən keçən perspektivli tranzit marşrutlarının inkişafında Zəngəzur dəhlizinə xüsusi rol verilir ki, bu da Azərbaycanın əsas hissəsini Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə birləşdirərək, eyni zamanda beynəlxalq yükdaşımaların genişləndirilməsi və şaxələndirilməsi üçün yeni nəqliyyat alternativi yaradacaqdır. Ukraynadakı müharibə ilə bağlı mənfi geosiyasi dəyişiklikləri və region ölkələrinin alternativ ticarət və nəqliyyat dəhlizlərinə təcili ehtiyacını nəzərə alaraq, son dövrlərdə Zəngəzur dəhlizinin tikintisi ilə bağlı bütün işlər son dərəcə sürətləndirilib. O cümlədən, bu dəhlizin Azərbaycan ərazisindən keçən və tikintisini türk şirkətləri tərəfindən yerli podratçıların dəstəyi ilə həyata keçirən 110,4 kilometrlik dəmir yolu seqmentinin çəkilişindən gedir. Bütün işlər 2023-cü ilin sonuna kimi başa çatdırılmalıdır, Azərbaycan hökuməti bu məqsədlə artıq 312,7 milyon manat vəsait ayırıb və lazım gələrsə, dəhlizin strateji əhəmiyyətini nəzərə alaraq bu məbləğ artırılacaq.
Ötən gün Cəbrayıl rayonuna səfər edən və Soltanlı stansiyasının təməlqoyma mərasimində iştirak edən Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Horadiz-Ağbənd dəmir yolu xəttinin tikintisində bir il ərzində görülən işlərlə tanış olub. Dövlətimizin başçısına dəmir yolu tikintisinin digər sahələrində də görülən genişmiqyaslı işlər barədə ətraflı məlumat verilib.
Qarabağ Bölgəsində İş üzrə Koordinasiya Qərargahının nəzdində fəaliyyət göstərən İdarələrarası Mərkəzin Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar üzrə İşçi Qrupunun bir gün əvvəl dərc etdiyi məlumatda qeyd edildiyi kimi, Horadiz-Ağbənd xəttinin tikintisinin birinci mərhələsi çərçivəsində ( 35 km-lik hissədə) işlər 90% tamamlanıb. Layihənin paralel olaraq həyata keçirilən ikinci mərhələsi çərçivəsində 55 km uzunluğunda xəttin tikintisi üzrə işlər sürətlə davam etdirilir. İkinci mərhələ çərçivəsində sahənin torpaq işləri 28 faiz, süni konstruksiyaların tikintisi 33 faiz, yol infrastrukturu isə 20 faiz yerinə yetirilib. Hazırda Horadizlə stansiyalar və tikilməkdə olan digər obyektlər arasında lazımi materialları, avadanlıqları və işçiləri buraya çatdıran iş qatarları hərəkət edir.
Tikintinin üçüncü mərhələsi üzrə vəzifələr də açıqlanıb: burada Mincivanı Bartaz və Ağbənd stansiyaları ilə birləşdirən 25,4 kilometrlik seqmentdə doqquz stansiya, 41 körpü, üç tunel və üç qalereya, yeddi yerüstü keçid və 300-ə yaxın mühəndis konstruksiyaları tikiləcək.
Prezident ötən cümə axşamı Füzuli rayonuna səfəri zamanı Zəngəzur dəhlizinin digər tərkib hissəsi olan 123,6 kilometr uzunluğunda Horadiz-Cəbrayıl-Zəngilan-Ağbənd avtomobil yolunun tikintisi ilə tanış olub. Polad relslərlə paralel çəkilən avtomobil yolunun istismara verilməsi 2024-cü ilə planlaşdırılır və onun tikintisi də sürətlə davam edir. Yolun ilk 77 kilometri altızolaqlı, qalan 46,6 kilometri dördzolaqlı olacaq və hazırda 14 körpü, üç yerüstü və 38 yeraltı keçid tikilir.
Azərbaycan Zəngəzur dəhlizinin infrastrukturunun tikintisinin vaxtında başa çatdırılmasında maraqlıdır ki, bu da Naxçıvan Muxtar Respublikasının nəqliyyatını təmin edəcək, eyni zamanda Türkiyə ilə ticarətin genişləndirilməsi üçün ən qısa marşruta çevriləcək. Böyük ölçüdə Mərkəzi Asiya dövlətləri, Rusiya, İran, Çin və Aİ ölkələri bu dəhlizin istifadəyə verilməsində maraqlıdırlar. Avropa-Qafqaz-Asiya Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin (TRACECA) milli katibi Rüfət Bayramov bu günlərdə qeyd edib ki, Zəngəzur dəhlizi Azərbaycan üçün Avropadan Mərkəzi Asiya və Çinə və əks istiqamətdə tranzit daşımaların cəlb edilməsi üçün böyük imkanlar açır. Onun sözlərinə görə, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə kommunikasiyaların istismara verilməsi ölkənin nəqliyyat potensialının artmasına kömək edir ki, bu da tranzit yük axınının gözlənilən kəskin artımını nəzərə alaraq son dərəcə vacibdir. Belə ki, ekspert qeyd edib ki, TRACECA-nın proqnozlarına görə, hazırkı geosiyasi şəraitdə 2022-ci ilin sonuna kimi Azərbaycan ərazisindən Çindən Avropaya və əks istiqamətdə konteyner yüklərinin daşınması əvvəlki illərlə müqayisədə 3-5 dəfə artacaq.
Güzəştli ticarət haqqında saziş bağlayan və yaxın bir neçə ildə ticarət dövriyyəsini 15 milyard dollara çatdırmağı planlaşdıran Azərbaycan və Türkiyənin planlarını nəzərə alsaq, belə proqnozlar tamamilə özünü doğruldur. Yaxın vaxtlarda Türkiyə istiqamətində ən qısa marşrutlara son dərəcə maraq göstərən Orta Asiya ölkələrinin yükdaşıyıcıları Zəngəzur dəhlizinə qoşulmağı planlaşdırırlar. Pambıq və toxuculuq, filiz konsentratları, gübrələr, kimya müəssisələrinin məhsulları və qida sənayesi Mərkəzi Asiya ölkələrinin yeni dəhlizdən keçə biləcəyi məhsulların tam siyahısından çox uzaqdır. Üstəlik, Çindən başqa, digər Asiyanın sənaye nəhəngi Yaponiya da Azərbaycan ərazisindən tranzitə qoşulmağa hazırdır. Bu günlərdə Yaponiyanın qlobal logistika şirkəti Nippon Express (China) Co Ltd (NX China) Çinin müxtəlif bölgələrindən Rusiya ərazisindən yan keçməklə Xəzər dənizi vasitəsilə Avropaya yüklərin daşınması üçün yeni intermodal xidmətə başlayıb. Yeni dolama dəmir yolu dəhlizi Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutuna (TİTR) birləşdiriləcək və Qazaxıstan, Azərbaycan, Türkiyə ərazisindən keçməklə, oradan da Avropaya keçəcək və təbii ki, Zəngəzur dəhlizi də bu baxımdan ən yaxşı variant ola bilər.
İran və Rusiya Azərbaycanın tranzit imkanlarından istifadə də daxil olmaqla, “Şimal-Cənub” dəhlizi çərçivəsində yükdaşımalarının dəfələrlə artırılmasını planlaşdıran yeni dəhlizdə az da olsa maraqlıdırlar. Əslində, buna görə də, bu il martın 11-də Azərbaycan-İran hökumətlərarası komissiyasının 15-ci iclasının yekunlarına əsasən, Azərbaycanın Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonu ilə Azərbaycan arasında nəqliyyat əlaqəsinin yaradılmasını nəzərdə tutan anlaşma memorandumu imzalanıb. Bu layihənin təxirə salınması planlaşdırılmır: aprelin 5-də Prezident İlham Əliyev memorandumu təsdiq edən fərman imzalayıb və artıq altı ay ərzində başa çatdırılması nəzərdə tutulan layihələndirmə, maliyyələşdirmə və digər tikintiqabağı işlərə hazırlıq işlərinə başlanılıb.
Göründüyü kimi, İran da “Şimal-Cənub” dəhlizi boyunca bütün işləri sürətləndirir və İranın neft naziri Cavad Ocinin sözlərinə görə, onun tam istismarı bu ilin ikinci yarısına planlaşdırılır. Əldə olunan razılaşma və proqramlara uyğun olaraq, yaxın il yarım ərzində İran və Rusiya arasında ticarət dövriyyəsinin indiki 4 milyard dollardan 40 milyard dollara çatdırılması planlaşdırılır.Və nazirin sözlərinə görə, İranda bu işi optimallaşdırmaq üçün Yollar və Şəhərsalma Nazirliyi yanında xüsusi işçi qrupu yaradılıb ki, onun vəzifəsi Rəşt-Astara dəmir yolunun təkmilləşdirilməsi, dəmir yolunun Fars körfəzindəki limanlarla birləşdirilməsi ilə bağlı məsələlərin sürətləndirilməsidir.
Bu yaxınlarda Tehranda keçirilən “Şimal-Cənub” dəhlizinin həmsədrlərinin görüşü zamanı oxşar tapşırıqları Rusiya Federasiyası Baş nazirinin müavini Aleksandr Novak bəyan edib: onun sözlərinə görə, bu gün dəhliz üzrə daşımaların həcmi təxminən 15 mln. ton, yaxın 3-5 il ərzində bu, 30-50 milyon tona qədər arta bilər. Baş nazirin müavini həmçinin Rəşt-Astara layihəsinin sürətlə həyata keçirilməsinin fövqəladə əhəmiyyətini vurğulayıb. Bu dəmir yolu hissəsinin tikintisi bu gün nəqliyyatın həcmini genişləndirməyə imkan verməyən darboğazları aradan qaldıracaq.
Bu məqam Azərbaycan üçün son dərəcə vacibdir, çünki İranla dəmir yolu əlaqəsinin yaradılması “Şimal-Cənub” dəhlizi çərçivəsində ölkəmizin tranzit potensialından tam istifadə etməyə imkan verəcək. Bununla belə, İrana dəmir yolu tranzitini təmin etmək üçün Zəngəzur dəhlizi boyunca və daha sonra Culfa qovşağından Naxçıvana xəttin çəkilməsi planları heç də az perspektivli hesab edilmir.
konkret.az
