Çinin paytaxtında Çin Xalqının Yaponiya təcavüzünə qarşı Müqavimət Müharibəsində və Dünya Antifaşist Müharibəsində qələbənin 80-ci ildönümü münasibətilə keçirilən geniş miqyaslı şənliklərə 26 xarici ölkə lideri qatılıb.
NOCOMMENT.az TASS agentliyinə istinadən bildirir ki, bunlar, əsasən, ŞƏT və BRİKS çərçivəsində Çinlə sıx əməkdaşlıq edən Asiya ölkələrinin liderləri və Pekinin Afrika və Latın Amerikasından çoxdankı tərəfdaşları idi. Avropanı isə yalnız Avropa İttifaqına daxil olmayan Serbiyanın prezidenti Aleksandr Vuçiç və Avropa İttifaqının qəzəbinə baxmayaraq, Böyük Vətən Müharibəsində Qələbənin 80 illiyi ilə bağlı Moskvada keçirilən may şənliklərində iştirak edən dissident Slovakiyanın baş naziri Robert Fiko təmsil edirdi.
Versiyalardan birinə görə, avropalıların və amerikalıların Pekində keçirilən bayram tədbirlərinə qatılmaq istəməməsi Yaponiya ilə həmrəylik nümayiş etdirmək istəyi ilə izah olunur. Avqustun sonunda bir sıra xarici media orqanları Tokionun diplomatik kanallar vasitəsilə tərəfdaşlarından Çinə nümayəndə heyətləri göndərməkdən çəkinmələrini xahiş etdiyi barədə xəbərlər dərc etdi, çünki anım tədbirləri həddən artıq keçmişə yönəldilib və açıq şəkildə anti-Yapon çalarları var.
Yaponiya hakimiyyəti bu xəbərləri nə rəsmi təsdiq, nə də təkzib edib və nəticədə Çin Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Quo Jiakun Tokioya “ciddi etiraz” bildirib. Diplomatın sözlərinə görə, “tarixi vicdanla dərk edən” və “keçmişdən səmimi dərs alan” hər hansı bir ölkə tarixi yaddaşı qorumaq və müharibədə həlak olanların xatirəsini yad etmək üçün nəzərdə tutulan hadisələrə qarşı çıxmaz. Çin Xarici İşlər Nazirliyinin nümayəndəsi vurğulayıb ki, Yaponiya həqiqətən də “Asiya qonşularının və beynəlxalq ictimaiyyətin etimadını qazanmaq” istəyirsə, o, “vicdanlı mövqe tutmalı”, “militarizmdən tamamilə əl çəkməli”, dinc inkişaf yolu ilə qətiyyətlə getməli, “[Yaponiya təcavüzündən] əziyyət çəkən Çin və digər ölkələrin xalqının hisslərinə səmimi hörmət etməlidir”.
Göründüyü kimi, nəinki Tokioya, hətta onun tərəfdaşlarına da açıq-aşkar ünvanlanan məzəmmət onlar tərəfindən eşidilməyib və qəbul edilməyib. Üstəlik, Honq-Konq mətbuatının yazdığına görə, Pekində bir çox qərb diplomatları İkinci Dünya Müharibəsinin başa çatmasının 80-ci ildönümü münasibətilə keçirilən hərbi paradda və digər anım tədbirlərində iştirak etməmək üçün səbəblər tapmağa çalışıblar. Və burada bu tədbirlərin əsas qonaqlarından birinin Rusiya prezidenti Vladimir Putin olması faktı böyük rol oynaya bilərdi. Göründüyü kimi, Qərb səfirliklərinə ciddi göstərişlər verilib: Rusiya liderinin iştirakı ilə tədbirlərdən hər yolla qaçmaq lazımdır.
Bu davranış xətti Qərb ictimaiyyətində Rusiyanın beynəlxalq arenada təcrid olunduğu illüziyasını saxlamaq məqsədi daşıyır. Eyni zamanda, bu, Çin rəhbərliyinə Pekinin Qərbin tələblərini yerinə yetirməkdən imtina etməsindən və Ukrayna ətrafındakı münaqişədə öz tərəfini tutmasından Avropanın narazılığını çatdırmağa imkan verir. Avropa İttifaqı artıq Rusiyanın müdafiə sənayesi ilə əməkdaşlıq etdiyi iddia edilən bir neçə Çin şirkətinə qarşı sanksiya tətbiq edib və Rusiyanın enerji resurslarının alınmasına görə ikinci dərəcəli sanksiya hədələrindən istifadə edilib. İndi onlara sırf siyasi demarş əlavə olunub.
Düşünürəm ki, ABŞ prezidenti Donald Tramp Pekin şənliklərində qonaqlar arasında olsaydı, Avropanın mövqeyi fərqli ola bilərdi. Bir müddət əvvəl onun özü də Çinə “sürətli səfər”in mümkünlüyünü istisna etmirdi, ona görə də media hətta “yeni Yalta” mövzusunu fəal müzakirə etməyə başladı: üç ən böyük dövlətin – Çin, ABŞ və Rusiyanın liderləri Pekində görüşəcək və müasir dünya nizamının fundamental prinsipləri üzərində razılığa gələcəklər. Amma sonda Tramp Çinə getmədi. Yəqin ki, özünü mərkəzi fiqur hesab etməyə adət etmiş Amerika prezidenti “onlardan” olmaq istəmirdi.
Bununla belə, yadda saxlamaq lazımdır ki, Vaşinqton Çini özünün əsas geosiyasi rəqibi və rəqibi hesab edir və xarici siyasətini buna uyğun qurur. İndi də Tramp Truth sosial şəbəkəsindəki birmənalı olmayan yazıya müqavimət göstərə bilmədi. Əvvəlcə Amerika prezidenti “Sədr Si və gözəl Çin xalqına” “gözəl və unudulmaz bayram” arzulasa da, sözün həqiqi mənasında növbəti cümləsində əlavə etdi: “Amerika Birləşmiş Ştatlarına qarşı sui-qəsd hazırladığınız zaman mənim ən xoş salamlarımı Vladimir Putinə və Kim Çen Ina çatdırın”.
Ola bilsin ki, Avropa daha müstəqil olsaydı, xoşlamadığı Amerika liderindən uzaqlaşmaq fürsətindən istifadə edib Çinlə yaxınlaşmağa cəhd edə bilərdi. Amma avropalı siyasətçilərin indi bir vəzifəsi var: Ukrayna böhranını mümkün qədər uzun müddətə uzatmaq. Onlar bunu ABŞ olmadan edə bilməzlər, ona görə də Trampı öz tərəflərinə çəkmək üçün daha yüksək tarifləri və hərbi xərclərin artırılması göstərişlərini itaətkarlıqla qəbul edərək, anti-Çin oyununa dəstək vermək tələblərini qəbul edərək, başqa hər şeylə onu əyləndirməyə hazırdırlar.
Dərhal siyasi vəziyyətlə yanaşı, tarixi faktor da var. Yaponiya ilə hər şey aydındır: o, həqiqətən də Hitler Almaniyasının təcavüzkarı və müttəfiqi kimi çıxış edib, bununla mübahisə etmək olmaz. Amma unutmayaq ki, II Dünya Müharibəsinin əvvəlində Asiyada (eləcə də Afrikada) demək olar ki, müstəqil dövlətlər yox idi, lakin militarist Yaponiyanın özünə tabe etmək niyyətində olduğu Böyük Britaniya, Fransa, Hollandiya, Portuqaliya və ABŞ-ın müstəmləkə mülkləri var idi. Əbəs yerə sovet tarixçiləri 80 il əvvəl baş vermiş hadisələri imperialist yırtıcıların ərazi və sərvətlər uğrunda mübarizəsi kimi səciyyələndirmişlər.
Başqa sözlə, İkinci Dünya Müharibəsinin sonu bir növ su hövzəsinə çevrildi: Amerika və Avropa metropoliyaları müharibənin nəticələrindən istifadə edərək keçmişə müraciət etmək qərarına gəldilər və koloniyaların əhalisi üçün bu nəticələr gələcəyə sıçrayış üçün tramplin oldu. Avropalıların və amerikalıların Pekində keçirilən bayram şənliklərində parlaq şəkildə iştirak etməməsinin əsas səbəbi yəqin ki, budur.
Çin paytaxtında keçirilən parad əsl qalibləri, müharibənin ağır yükünü daşıyanları, əvvəlcə militarist Yaponiya ilə mübarizədə azadlığa qovuşanları, sonra isə xaricdəki müstəmləkəçilərlə qarşıdurmada müstəqillik əldə edənləri bir araya gətirdi. Və təsadüfi deyil ki, parad zamanı Rusiya prezidenti ÇXR sədrinin sağındakı mərkəzi tribunada, solunda isə KXDR lideri əyləşib.
30-dan çox dövlət və hökumət başçısının, eləcə də beynəlxalq təşkilatların nümayəndələrinin iştirak etdiyi şənliklərdən öncə keçirilən ŞƏT sammitinin göstərdiyi kimi, bu gün qlobal idarəetmə ilə bağlı təşəbbüslər irəli sürən və müzakirə edən, iqtisadi artıma öncülük edən, ən müasir texnologiyaların yaradılması və təşviqi məhz bu qaliblərdir.
Qələbə sevincini bölüşməkdən boyun qaçıran avropalılar və amerikalılar özlərini keçmişdə yaşayan, gələcəkdən məhrum olmuş məğlublar sırasında hesab edirlər. Onlara yalnız “çiçəklənən bağ” haqqında nağıllarla təsəlli vermək və “sui-qəsdlər” uydurmaq qalır.
