Bəzi iqtisadi terminlər var ki, onları hər gün internet saytlarında oxusaq da, televiziya kanallarından eşitsək də mənalarını bilmirik.
Elə iqtisadi terminlər var ki, biz onları gündəlik həyatımızda da istifadə edirik.
NOCOMMENT.az xəbər verir ki, Valyuta.az eşitdiyimiz, işlətdiyimiz iqtisadi terminlərdən bir neçəsinin izahını təqdim edir:
Audit – İdarəçilik fəaliyyətinin müəyyən meyarlara, norma və standartlara uyğun gəlməsini qiymətləndirmə prosesi və sistemidir.
Audit xidmətləri, bir şirkətin maliyyə və hesabat proseslərini, əməliyyatlarını və daxili nəzarət sistemlərini yoxlamaq, dəyərləndirmək və təhlil etmək üçün istifadə edilən xidmətlərdir. Audit xidmətləri müxtəlif növlərdə olur və əsasən şirkətin nəzarəti, audit hesabatı, vergi auditləri, daxili audit, mühasibat auditləri, risk idarəetməsi, məlumat texnologiyaları auditləri və digər audit xidmətlərini daxil edir.
Audit xidmətləri, şirkətin hesabatını təhlil edərək, şirkətin finansal məlumatlarının doğruluğunu, güvənilirliyini və qanunsuzluq və ya qanunsuz fəaliyyət işarələrini yoxlamaq və raporlaşdırmaq üçün istifadə edilir. Audit xidmətləri müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edilir və şirkətin daxili idarəetməsi, investisiyaçılar, kreditçilər və vergi idarəetməsi tərəfindən tələb edilə bilər.
Barter sövdələşməsi – Birbaşa, müstəqil mal mübadiləsidir. Belə sövdələşmə müasir dünya bazarının deyil, inkişaf etməmiş, sadə əmtəə münasibətləri dövrü üçün səciyyəvidir.
Devalvasiya — Ölkənin milli pul vahidinin digər xarici valyutalar qarşısında dəyərdən düşməsidir. Bizim ölkənin timsalında sadə dillə izahını versək, devalvasiya manatın xarici valyutalara (dollara nisbətdə) ucuzlaşmasıdır. Bəs niyə sırf dollara qarşı olan ucuzlaşma bu qədər qabardıldı? Çünki, ölkəmizin ixrac potensialının çox böyük hissəsi neft və neft məhsullarının payında düşür. Bu məhsullar isə dünya bazarında dollar ilə alınıb – satılır.
Nəticədə ölkənin əsas valyuta ehtiyatları dollarda saxlanılır. Bu səbəbdən Azərbaycanda əksər insanlar devalvasiyanı “dolların bahalaşması” kimi qiymətləndirir. Əslində isə bu hadisə manatın dollara , həmçinin dollara nisbətdə digər valyutalara qarşı dəyərdən düşməsidir. Qeyd edək ki, Azərbaycanda baş vermiş ilk devalvasiyadan sonra manat dollar qarşısında 34% dəyərdən düşdü və valyuta kursu “1 USD = 0.78 AZN” –dən “1 USD = 1.05 AZN”-ə dəyişdi.
DİVİDEND — təsərrüfat fəaliyyətinin illik nəticələrinə görə müvafiq vergilər ödənildikdən sonra səhmdar cəmiyyətinin özünün mənfəətindən səhmlərə görə ödədiyi məbləğdir, səhm sahiblərinin gəlirləridir; bir səhmə düşən dvidendin həcmi səhmdarların ümumi yığıncağının qərarı ilə müəyyən olunur və icra edilir.
Gəlir – Fiziki və hüquqi şəxs tərəfindən əmək haqqı, məvacib, faiz, mənfəət və s. şəklində alınan puldur.
Gəlir dedikdə dövlətin, təşkilatların və ya əhalinin gəlirləri başa düşülür
Dövlət gəlirləri — vergilərin, rüsumların, ödənişlərin, xarici ticarət əməliyyatlarının, xarici kreditlərin, xarici yardımların yığılması yolu ilə dövlət tərəfindən əldə edilən və dövlət funksiyalarını həyata keçirmək üçün istifadə edilən gəlirlərdir.
Təşkilatın gəlirləri — iştirakçıların töhfələri istisna olmaqla, bu təşkilatın kapitalının artmasına səbəb olan aktivlərin (pul vəsaitlərinin, digər əmlakın) alınması və (və ya) öhdəliklərin (əmlak sahibləri) ödənilməsi nəticəsində iqtisadi mənfəətin artmasıdır . Təşkilatın adi fəaliyyətindən əldə edilən gəlir mal və xidmətlərin satışından əldə edilən gəlirdir.
Əhalinin gəlirləri — vətəndaşların, ailələrin və ev təsərrüfatlarının nağd pul formasında əldə etdikləri şəxsi gəlirləri. Bunlara aşağıdakılar daxildir: əmək haqqı, pensiya, təqaüd, müavinətlər, öz təsərrüfatlarında istehsal olunan məhsulların satışından əldə olunan gəlirlər, göstərilmiş xidmətlərə görə haqq şəklində nağd pul qəbzləri, qonorar, şəxsi əmlakın satışından, icarəyə verilməsindən əldə olunan gəlirlədir.
Kapital – Sərmayə, sərvət, əmlak, istehsal vasitələri və s. hamısı birlikdə kapital hesab olunur; bütün öhdəliklər çıxıldıqdan sonra müəssisənin aktivlərinin qalan payı da kapital adlandırılır.
Rotasiya – Latın sözüdür; “dairəvi hərəkət”, “dövri dəyişmə” deməkdir. İqtisadi termin olaraq rotasiya, bir işçinin vəzifəsinin müddətini, mövqeyi, bölməni və ya departamenti dəyişdirmə prosesini ifadə edir. Bu, bir işçinin bir şirkətdə vəzifələrin dəyişdirilməsi, məşğulluğun tənzimlənməsi və karyera inkişafını dəstəkləmək məqsədi ilə həyata keçirilən bir tədbirdir.
Rotasiya işçinin biliklərini genişləndirmək, təcrübə və bacarıqlarını artırmaq, yeni perspektivlər əldə etmək və mövcud vəzifədən sıxılma, rutinə düşmə riskini azaltmaq üçün tətbiq olunur. Bu proses işçilərə yeni imkanlar və məsuliyyətlər təqdim edərək motivasiyanı artırmağa da kömək edir.
Rotasiya şirkətin effektivliyini və inkişafını dəstəkləyən bir strategiya olaraq da qiymətləndirilir. Bu proses şirkətdə əsaslı bilik və təcrübələrə malik işçilərin fərqli bölmələrdə və vəzifələrdə çalışması vasitəsi ilə bir iş yeri mədəniyyətinin inkişafına, sinerji yaratmağa töhfə verir.
Rotasiya işçilərin tərəfdaşlıq və əlaqələrin inkişafına da imkan yaradır. Fərqli bölmələrdə və təşkilat hiyerarxiyasında çalışmaq vasitəsi ilə işçilərə şirkətin daxilində daha geniş bir şəbəkə və əlaqələr qurmağa imkan verir. Bu da təcrübə mübadiləsi, mentorluq və öyrənmə imkanlarının artmasına səbəb olur.
Nəticə olaraq, rotasiya işçilərin karyera inkişafına, beynəlxalq məsələlərə uyğunlaşmağa və şirkətin inkişafına yardım edən bir tədbir olaraq dəyərləndirilir. Bu proses şirkətlərə daha adaptiv və dinamik bir iş gücü qüvvəsi yaratmaq üçün önəmli bir alətdir.
Sadələşdirilmiş vergi növü əsasən mikro, bəzən kiçik sahibkarlıq subyektləri üçün nəzərdə tutulmuşdur. Dövlət tərəfindən vergi yükünün azaldılması, vergi və mühasibat uçotunun sadələşdirilməsi, hesabat təqdimatının asanlaşdırılması məqsədi ilə yaradılmış vergi növüdür. Bu kriteryalardakı şəxslər sadələşdirilmiş vergi ödəyicisi hüququna malik ola bilər.
Unifikasiya — iqtisadiyyat və sənaye sahələrində fərqli standard, metod və təcrübələrin birləşdirilməsi prosesini ifadə edir. Bu proses, məsələn, müxtəlif ölkələrdən gələn standartların, prosedurların və metodların eyniləşdirilməsi, bir qurum və ya sektor daxilində birlikdə işləmə qaydalarının təyin edilməsi ilə bağlı ola bilər.
Valyuta böhranı (valyuta riski) – Pul-kredit sistemindəki böhranın mühüm təzahür formasıdır. Bu böhran iqtisadiyyata ciddi təsir göstərir, cəmiyyətdə sosial gərginliyi artırır. Valyuta risqi ölkənin milli valyuta kursunu itirmək təhlükəsi ilə əlaqədardır. Buna xarici ticarət, valyuta əməliyyatları və kreditləşmə sahəsindəki, xarici valyuta kursundakı gözlənilməz dəyişikliklər təsir göstərir.
