Artıq bir neçə vaxtdır müxtəlif bankların kartlarını işlədən şəxslər müyyən dövrlərdə onların kart hesablarından pul çəkilməsi ilə bağlı fikirlər səsləndirir. Bəziləri bunu onların xəbəri olmadan edildiyini deyərək, müştərisi olduqları bankları günahlandırırlar. Banklar isə tam əksini iddia edərək, bildirirlər ki, müştərinin təsdiqləməsi olmazsa, onlar öz kart məlumatlarını qarşı tərəfə ötürməzsə, belə halların baş verməsi mümkün deyil.
Bu hallarda kimdir günahkar? Bankın müştəri qarşısında hansı məsuliyyəti yaranır? Belə vəziyyətlə qarşılaşan şəxslər hara müraciət edə bilər?
NOCOMMENT.az xəbər verir ki, Qaynarinfo bu sualları hüquqşünas Rəşad Əliyev və Azərbaycan İnformasiya və Kommunikasiya Texnologiyaları Sənayesi Assosiasiyası İctimai Birliyinin İdarə Heyətinin sədri Elvin Abbasovla müzakirə edib.
Hüquqşünas Rəşad Əliyev deyib ki, belə hallar kiber cinayətkarlıq hesab olunur. Lakin bank kartından silinmələr müxtəlif formalarda ola bilər:
“Birincisi bankın təhlükəsizlik sistemində hər hansı bir problem olarsa, yəni bank kartından pul silinməsi bununla əlaqədardırsa, bu halda vətəndaş bankdan bunu tələb edə bilər. Vətəndaş bankın xətasına görə dəymiş ziyanın ödənilməsi ilə bağlı onu məhkəməyə vermək hüququna malikdir. Bunu da müəyyənləşdirmək üçün mütləq qaydada araşdırma getməlidir. Xüsusi ilə də Daxili İşlər Nazirliyinin Kiber Cinayətkarlıqla bağlı Mübarizə İdarəsi yaradılıb. Vətəndaş da həmin idarəyə və yaxud da aidiyyatı üzrə müraciət edərək məsələnin araşdırılmasını tələb edə bilər. Araşdırma nəticəsində müəyyən olunur ki, bu vətəndaşın öz günahına görədir və ya deyil. Vətəndaşın əgər bilərəkdən ya bilməyərəkdən öz bank kart məlumatlarını, şəxsi məlumatlarını digər şəxsə verməsi nəticəsində silinmə həyata keçirilirsə burda bank məsuliyyət daşımır. Yəni, bunu ya könüllü edibsə, ya da hansısa kiber təsirin nəticəsində reallaşıbsa və s. kimi hallar aparılan araşdırmanın nəticəsinə görə müəyyən edilərək qərarlar qəbul edilir. Əgər həmin araşdırmanın nəticəsində məlum olsa ki, vətəndaşın bank kartından silinmiş vəsaitlər bankın təhlükəsizlik tədbirlərinin zəifliyi nəticəsində olub, bu halda bank məsuliyyət daşıyacaq.
Yox, əgər bankın hər hansı formada təhlükəsizliyində boşluqlar yoxdursa, ya vətəndaşın öz günahından, yaxud da kənar kiber təsirlər nəticəsində vəsaitin silinməsi reallaşıbsa da, bununla bağlı da müvafiq olaraq hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən qərarlar qəbul edilməlidir”.
Hüquqşünas deyir ki, kibercinayətkarlıqla məşğul olan şəxslərin müəyyən edilərək məsuliyyətə cəlb edilməsi üçün hüquqi addımlar atılmalıdır:
“Ancaq bəzən bunu müəyyənləşdirmək də çox çətin olur, bu kimi əməliyyatlar adətən xarici ölkə vətəndaşları tərəfindən edilir, ona görə də bunu müəyyənləşdirmək hüquq-mühafizə orqanlarının işidir”.
Azərbaycan İnformasiya və Kommunikasiya Texnologiyaları Sənayesi Assosiasiyası İctimai Birliyinin İdarə Heyətinin sədri Elvin Abbasovun sözlərinə görə, bank kartlarından pulların oğurlanması müxtəlif yollarla baş verir. Lakin Azərbaycanda yayılmış üsullardan biri fişinqlərdir: “Fişinqlərdə öncə telefonlar ələ keçirilir, yəni link göndərilir və bu linklərlə telefondakı məlumatlar ələ keçirildikdən sonra vətəndaşların məlumatlarından istifadə edərək onun hesabına daxil olur və kartlardakı pullar çəkilir”.
Ekspert deyir ki, belə məsələlərdə banklar haqlı olaraq özünü sığortalayır ki, əgər vətəndaşın öz səhvi varsa, buna görə hər hansı bank kartından məlumat alınırsa, vəsait çəkilirsə, bank məsuliyyət daşımır:
“Bank ancaq öz sisteminə məsuliyyət daşıyır, lazımi güvənlik tənzimləmələrini edir. Əgər siz öz səhvinizə görə məlumatlarını oğurladırsınızsa, bank da keçirilən əməliyyatları sizin keçirdiyiniz kimi görürsə, o burda məsuliyyət qəbul etmir”.
Elvin Abbasov deyib ki, belə hallarla bağlı müəyyən şikayətlər ola bilər, bəzi məsələlər araşdırıla bilər. Banklar da bəzi hadisələrdə bacardığı qədər dəstək olur, kömək edir:
“Amma bu, o demək deyil ki, vətəndaş bütün məlumatları oğurltadıqdan sonra da bank burada məsuliyyət daşıyacaq. Buna görə də vətəndaş da öz məsuliyyətini bilməlidir. Öz məlumatlarını, məxfi sözü qorumalıdır ki, bank qarşısında pis vəziyyətdə qalmasın”.
“Bəzi şəxslər iddia edir ki, onların xəbəri olmadan, heç bir kod təsdiqləmədən, onların hesabından pullar çəkilir. Bəs belə olan halda kimdir günahkar? Vətəndaşların nə kimi hüquqları yaranır” sualına cavab olaraq ekspert bildirib ki, burda insident böyüyür:
“Əgər vətəndaş iddia edirsə ki, bankın öz səhvinə görə kartdan pul çıxıb, bu zaman daha böyük instansiyalara şikayət olunur və bank haqqında araşdırma başlayır. Amma istənilən halda bu araşdırmalar olmalıdır”.
Həmsöhbətimiz vurğulayıb ki, bu gün baş verən bu cür hadisələrə kütləvi demək olmaz, çünki bir neçə hadisə baş versə də, bunlar bir-birinin oxşarı deyil:
“Doğrudur, fişinq yayğın olsa da, fişinqdən başqa bütün baş verən hadisələr unikaldır. Hamısı bir-birinin təkrarı, oxşarı deyil. Ona görə deyə bilmirik ki, Azərbaycanda bu hücum növü yayılıb, kütləvidir. Bu cür hadisələrin kütləviliyi ilə bağlı əlimizdə heç bir nümunə yoxdur. Mənə gələn bütün sorğularda hər bir pul oğurlama halı unikaldır. Bu hücumların bir-birinə oxşar tək tərəfi kartlardan pul çıxarılmasıdır”.
