Son illər valideynlərin ən çox narahat olduğu mövzulardan biri də uşaqlarda ekran asılılığı və nitq gecikmələrinin artmasıdır. Loqoped mərkəzlərinin sürətlə çoxalması da bu müzakirələri daha da gücləndirib.
Məsələ ilə bağlı pediatr Elşən Tağıyev NOCOMMENT.az-a açıqlama verib.
Pediatr beynəlxalq qurumların – AAP (American Academy of Pediatrics) və ÜST-ün (WHO) tövsiyələrinə əsasən uşaqlar üçün təhlükəsiz ekran müddətlərini açıqlayıb:
0–2 yaş
• Ekran tamamilə qadağandır.
• Yalnız videozəng istisna edilir.
• Bu dövrdə ekran nitq, sosial bacarıqlar və diqqət inkişafını əngəlləyir.
2–5 yaş
• Gündə maksimum 1 saat.
• Yalnız keyfiyyətli və valideyn nəzarəti ilə izlənən məzmun.
6 yaş və yuxarı
• Gündə 2 saatdan çox olmamalıdır.
• Məqsəd qadağa deyil, balans yaratmaqdır: yuxu, oyun, hərəkətlilik və sosiallaşma pozulmamalıdır.
Pediatr bildirir ki, loqoped mərkəzlərinin çoxalması bazarın öz-özünə böyüməsi deyil – bunun arxasında real klinik tələbat dayanır.
Erkən yaşda nəzarətsiz ekran istifadəsi uşaqlarda aşağıdakı riskləri artırır:
• nitq gecikməsi
• diqqət çatışmazlığı
• sosial qarşılıqlı təsirin zəifləməsi
• sensorik həssaslıq
• davranış pozuntuları
Son 10 ilin elmi araşdırmaları nitq problemlərinin müşahidə olunan artımının əsas səbəbinin 0–3 yaşda mobil telefon və TV istifadəsi olduğunu göstərir.
Pediatr tətil dövründə dərs fəaliyyətinin dozasına da diqqət çəkir.
Tətildə dərs etməyin müsbət təsirləri:
1. Bilik itkisini azaldır – Uzun fasilələrdə öyrənilənlərin bir hissəsi unudulur.
2. Rutini qoruyur – Məktəbə dönüş daha rahat olur.
3. Özünəinamı artırır – Könüllü, maraqlı tapşırıqlar uşağı motivasiya edir.
Çox dərs etməyin mənfi tərəfləri
1. Emosional tükənmə – Tətil “yenidən məktəb” təsiri yaradır.
2. Yaradıcılığın sıxılması – Tətil oyun, sosiallaşma və sərbəst inkişaf üçündür.
3. Ailə daxilində gərginlik – Məcburi tapşırıqlar konflikt yarada bilər.
Mütəxəssis bildirir ki, məqsəd tətili dərslə doldurmaq deyil, uşağın beynini yüngül şəkildə aktiv saxlamaqdır.
Nəticə olaraq, Elşən Tağıyev vurğulayıb ki, mavi ekran uşaqların nitq və davranış inkişafına real təhlükə yaradır. Bu səbəbdən loqoped mərkəzlərinə ehtiyac artır. Ekran vaxtı yaşa uyğun tənzimləndikdə və valideyn nəzarəti ilə balans qorunduqda isə risklər minimuma enir. Uşaqlar üçün tətil dövründə isə az miqdarda, maraqlı və oyunvari tədris fəaliyyətləri daha effektli hesab olunur.
Aynurə İsmayıl
